Dijabetes tipa 1 u trudnoći je u porastu. Kako se postavlja dijagnoza Dijabetesa tipa 1, koje su faze T1D, simptomi i kako se sprovodi lečenje. Kakve su predispozicije za dete ako roditelj ili roditelji imaju T1D?
Zašto nastaje dijabetes tipa 1 (T1D)
Dijabetes tipa 1 nastaje kao posledica autoimunog napada na beta ćelije pankreasa koje luče insulin. Početak T1D zavisi od genetskih predispozicija i velikim delom načina života. Kao najprepoznatljiviji genetski preduslov za dijabetes su polimorfizmi gena na klasi 2 humanog leukocitnog antigena (HLA). Ovi geni su odgovorni za stvaranje proteina koji regulišu imuni odgovor. Ali i u slučaju dijabetesa napad na beta ćelije pankreasa. Iako je većina naučne literature fokusirano na HLA gene, više od 50 gena je umešano u imuni sistem i nastanak dijabetesa.
Pored naslednih genetskih predispozicija, nastanak dijabetesa zavisi uveliko do sredine i načina života. Na primer, uticaja sredine je najlakše videti izmedju dve susedne države koje imaju sličnu genetiku a veoma različite stope T1D. Iako se ne zna sa sigurnošću, viralne infekcije, ishrana, stres itd. mogu prouzrokovati autoimuni odgovor. Na primer, dojenje novorodjenčadi je asocirano sa manjim, a uvod gutana ili kravljeg mleka u ishranu beba sa veći rizikom za nastanak dijabetesa. Dok je uzajamno dejstvo genetike i načina života dokazano, i dalje se ne zna tačno koji su to faktori koji dovode do nastanka dijabetesa.
3 faze Dijabetesa tipa 1 (T1Da) i simptomi
T1D ima 3 faze. Prva faza je propraćena sa prisustvom antitela i degradacijom beta ćelija pankreasa. U prvoj fazi, nema povišene glukoze i drugih simptoma. U drugoj fazi dolazi do povišenog šećera u krvi. A kod treće faze ima i tipičnih simptoma dijabetesa. Uglavnom ti simptomi su učestala žedj, mokrenje, konstanta glad, umor, malaksalost, gubitak telesne mase, itd.
Kako se postavlja dijagnoza Dijabetesa tipa 1
Postoji više kriterijuma za dijagnozu ali najčešće su to:
- Glikolizirani hemoglobin (HbA1C) >6.5%
- Bilo koji test glukoze u krvi preko 11.1 mmol/L
- Dva merenja glukoze preko 100 (pre-dijabetes) ili 120 (dijabetes) nakon 12+ sati bez jela.
Bitno je napomenuti da su ovi testovi isti za tip 1 i tip 2 dijabetesa. Zbog toga je potrebno testirati se na autoantitela da bi se utvrdio T1D.
Lečenje T1Da
Nakon dijagnoze T1D, u zavisnosti od faze, uglavnom dolazi do prepisivanja insulinske terapije. Zatim do korigovanja ishrane, preporuke fizičke aktivnosti, i konstantnog praćenja glukoze. Uglavnom, cilj je da se glukoza svede u optimalni raspon u toku dana od 4.44-10mmol/L pre i posle obroka.
Dijabetes tipa 1 u trudnoći
U zavisnosti od vremenskog perioda, nekontrolisan tj. povišen šećer u krvi može dovesti do niza komplikacija trudnoće. Ali i do razvojnih poremećaja bebe.
Na primer, u prvom tromesečju beba formira nervni sistem, srce, ekstremitete, itd. Zbog toga, povišen šećer u tom periodu znatno povećava rizik od urodjenih mana srca, mozga, i drugih organa. Povišen šećer kasnije u trudnoći utiče da bebe budu male ili velike za gestacijski period. Takodje, insulin majke ne prelazi preko placente, i beba mora da luči insulin kao odgovor na povećanu glukozu. Time dolazi do uvećanja pankreasa bebe i prekomernog lučenja insulina tokom trudnoće. Zbog anaboličkog dejstva insulin, beba počinje da raste ’brže’ što dovodi da bude velika za gestacijski period. Takodje, previsok insulin bebe može dovesti do drastičnog pada šećera nakon porođaja.
Ako zanemarimo prvo tromesečje, T1D ima sličan uticaj na bebu kao i gestacijski ili dijabetes tip 2, ili sama gojaznost majke. Što se tiče trudnice, povećava se rizik za pobačaj, preeklempsiju, komplikacije insulinske rezistence. Ali i mrtvorodjene bebe.
Zbog toga, cilj je da se glukoza tokom trudnoće kontroliše sto je bolje moguće. Lekar uglavnom pokušavaju da osoba uđe u trudnoću sa stabilnim HbA1C (tj. šećer). Zbog toga se ženama sa T1D savetuje rad sa lekarom i za vreme planiranja tj. pre same trudnoće.
Zdravlje deteta i predispozicije za dijabetes
Deca roditelja sa T1D imaju povećane predispozicije za dijabetes. Tačnije, prema Američkoj Asocijaciji za Dijabete:,
- ako otac ima T1D, njegovo dete ima 1 u 17 šanse da dobije T1D.
- ako majka ima T1D i dobije dete pre ili posle 25 godine, šanse da dete ima T1D je 1 u 25 ili 1 u 100.
- kod oba roditelja sa dijabetesom deca imaju 10 do 25 procenta sanse da dobiju T1D. Takodje, ovde je bitno napomenuti da deca dijabetičara imaju veće sanse da razviju i tip 2 dijabetes.
Često, deca iako bez autoantitela, imaju povišene krvne lipide i pokazuju znake insulinske rezistence. Ovi simptomi se razvijaju čak i pre puberteta. Ali i pokazuju predispoziciju za dijabetesa tipa 2 kasnije u životu. Zbog toga je bitno da se roditelji savetuju sa lekarom što pre kako bi se “obezbedili uslovi” koji će umanjiti šanse da i samo dete postane dijabetičar.
Preporuke roditeljima za decu dijabetičara
- Savetujte se sa lekarom.
- Naučite na koje simptome da obratite pažnju. Ovo će pomoći u prepoznavanju zdravstvenih promene kod vašeg deteta.
- Ako ste u mogućnosti odradite genetsko testiranje.
- Pridržavajte se zdravoj ishrani i fizičkoj aktivnosti, pre, tokom, i nakon trudnoće.
- Za novorodjenčadi, dojenje je krucijalno za razvoj deteta i smanjenje rizika od T1D kasnije.
