Materica (uterus) je šuplji mišićni organ ženskog reproduktivnog sistema, smešten u maloj karlici između mokraćne bešike i rektuma. Njena osnovna funkcija je omogućavanje implantacije oplođene jajne ćelije, razvoj ploda i porođaj.
Materica je dinamičan organ koji se prilagođava hormonskim promenama i fiziološkim procesima tokom života žene, uključujući menstruaciju, trudnoću i menopauzu. Njena veličina, oblik i funkcija ključni su za plodnost i opšte reproduktivno zdravlje.
Anatomija materice
Materica oblikom podseća na obrnutu krušku i sastoji se iz nekoliko delova:
- Fundus materice – Gornji zaobljeni deo materice koji se nalazi iznad mesta gde jajovodi ulaze u matericu.
- Telo materice (corpus uteri) – Najveći deo materice, sastavljen od mišićnog tkiva, u kojem se odvija implantacija embriona i razvoj ploda tokom trudnoće.
- Istmus materice – Suženi deo između tela materice i grlića, koji se tokom porođaja širi kako bi omogućio prolazak bebe.
- Grlić materice (cerviks) – Donji deo materice koji povezuje materičnu šupljinu sa vaginom. Grlić luči sluz koja štiti matericu od infekcija i menja konzistenciju tokom ciklusa kako bi olakšao ili sprečio prolazak spermatozoida.
Zid materice
Zid materice sastoji se od tri sloja, od kojih svaki ima specifičnu ulogu:
- Endometrijum – Unutrašnji sloj materice koji se menja tokom menstrualnog ciklusa. Ako ne dođe do trudnoće, ovaj sloj se ljušti tokom menstruacije, dok se u slučaju oplodnje zadebljava i omogućava implantaciju embriona.
- Miometrijum – Srednji sloj, sastavljen od glatkog mišićnog tkiva. Ovaj sloj je odgovoran za kontrakcije tokom porođaja i menstruacije.
- Perimetrijum – Spoljašnji sloj koji obavija matericu i štiti je, povezujući je sa okolnim organima putem vezivnog tkiva.
Veličina materice
Normalne dimenzije materice zavise od starosti, broja porođaja i hormonskog statusa žene. U reproduktivnom dobu, prosečne dimenzije materice su:
- Dužina: 7 – 9 cm
- Širina: 4 – 5 cm
- Debljina (anteroposteriorni prečnik): 2,5 – 3 cm
- Zapremina: 75 – 200 ml
Kod žena koje nisu rađale, materica je obično manja, dok se kod onih koje su imale trudnoće može blago povećati. Nakon menopauze, materica postepeno atrofira i smanjuje se na dužinu od 4 – 6 cm.
Kada i kako se meri veličina materice?
Veličina materice se najčešće procenjuje ultrazvučnim pregledom tokom ginekološkog pregleda, koji može biti:
- Transabdominalni ultrazvuk – Koristi se kod žena sa punom bešikom i daje širu sliku organa male karlice.
- Transvaginalni ultrazvuk – Preciznija metoda koja omogućava detaljniji uvid u strukturu materice, endometrijum i prisustvo eventualnih promena.
Merenje se obavlja u različitim fazama menstrualnog ciklusa, jer materica može blago menjati dimenzije u zavisnosti od hormonskih oscilacija i zadebljanja endometrijuma.
Šta znače rezultati merenja veličine materice?
Normalna veličina materice
Ukazuje na urednu strukturu i funkciju reproduktivnog sistema. U reproduktivnom periodu materica je odgovarajuće veličine, sa glatkim zidovima i urednom debljinom endometrijuma, koja varira u zavisnosti od faze ciklusa.
Povećana materica može biti znak
- Trudnoće – Pri ranoj trudnoći materica se postepeno uvećava kako bi omogućila rast ploda.
- Mioma materice – Dobroćudni tumori glatkog mišićnog tkiva mogu uzrokovati povećanje i nepravilne konture materice.
- Adenomioze – Stanje u kojem endometrijumske ćelije rastu unutar mišićnog sloja materice, uzrokujući zadebljanje i povećanje organa.
- Upalnih procesa ili infekcija – Hronične infekcije i upale mogu dovesti do uvećanja i promena u strukturi materice.
- Kancer materice – Iako retko, maligni tumori mogu izazvati povećanje materice, obično praćeno abnormalnim krvarenjem.
Smanjena materica može biti znak
- Menopauze – Usled smanjenja nivoa estrogena, materica postaje manja i tanja.
- Hipoplazije materice – Kongenitalno stanje u kojem materica ostaje manja od normalne veličine, što može uticati na plodnost.
- Preranog otkazivanja jajnika – Hormonske promene mogu dovesti do atrofije materice i smanjenja njene veličine.
Debljina endometrijuma i njen značaj
Pored dimenzija materice, važan je i izgled i debljina endometrijuma (unutrašnjeg sloja materice), koja varira u zavisnosti od menstrualnog ciklusa:
- Tokom menstruacije: 2 – 4 mm
- Folikularna faza: 5 – 7 mm
- Ovulacija: 7 – 10 mm
- Lutealna faza: 10 – 14 mm
Previše tanak endometrijum (< 6 mm) može otežati implantaciju embriona, dok previše debeo endometrijum (> 15 mm) može ukazivati na hormonske poremećaje ili hiperplaziju.
Merenje veličine materice je važan deo ginekološkog pregleda i može ukazati na potencijalne probleme u reproduktivnom zdravlju žene. Pravilna interpretacija rezultata pomaže u dijagnostici stanja kao što su miomi, adenomioza, hormonski poremećaji ili trudnoća. Redovni ultrazvučni pregledi su ključni za rano otkrivanje eventualnih promena i očuvanje zdravlja materice.
