Dvojezično okruženje ne uzrokuje kašnjenje u razvoju govora. Praćenje detetovog razvoja omogućava dobijanje podršku na vreme i na pravi način Ukoliko primetite da vaše dete kasni u razvoju govora (nije progovorilo, ima oskudan rečnik ili ne komunicira na uobičajan način), važno je da reagujete na vreme.
Šta podrazumeva dvojezičnost u ranom detinjstvu?
Rana dvojezičnost podrazumeva da dete od rođenja ili u periodu detinjstva, sluša i usvaja dva jezika. Dok neka deca od rođenja usvajaju dva jezika, kod druge to nije slučaj. Neki pod ranim dvojezičnim razvojom podrazumevaju usvajanje dva jezika pre treće godine. Ipak, drugi smatraju da rana dvojezičnost znači uvođenje drugog jezika do sedme godine ili čak nekoliko godina kasnije.
Dvojezičnost može biti simultana ili sukcesivna. Simultana dvojezičnost podrazumeva da dete usvaja dva jezika od rođenja (istovremeno). Ukoliko dete jedan od jezika usvaja nakon treće godine onda je to sukcesivni bilingvizam. Dvojezični razvoj nije savršeno jednak, u različitim periodima razvoja različiti jezici mogu biti dominantni. Dominantan jezik je onaj koji dete češće sluša u nekom vremenskom periodu. Usled toga, brže usvaja ili lakše govori taj jezik.
Dete kasni u govorno-jezičkom razvoju – Praćenje i prepoznavanje
Pedijatar je u ranom periodu razvoja uključen u praćenje deteta. Ukoliko ima sumnji na odložen razvoj nejasnog uzroka, u zavisnosti gde živite, dete može biti upućeno na procenu kod psihologa ili psihijatra. Često je dete upućeno i na proveru sluha ili drugi pregled od značaja prema detetovom stanju. Prvi razgovor sa logopedom nekad se dešava nakon dužeg vremenskog perioda.
Logoped uzima u obzir da li su prisutni riziko faktori za govorno-jezički razvoj i da li je ustanovljena organska osnova za odložen razvoj govora. Zatim procenjuje razvojni status deteta. Logopedu je važno da zna kako je tekao celokupni dotadašnji razvoj deteta. On postavlja pitanja roditeljima. Ova pitanja se odnose na način komunikacije deteta s okruženjem, dotadašnji razvoj govora, socijalizaciju. Sve ovo ukazuje na nivo detetove zrelosti. Pitanja su posebno važno ako se procena ne radi na jeziku koji je detetu dominantan u tom trenutku. U tom slučaju mišljenje roditelja i iskustvo koje imaju poznavajući detetov razvoj na „drugom“ jeziku značajno doprinosi proceni. Ovo se naročito odnosi na procenu jezičkog razvoja.
Šta nakon procene logopeda?
U nekim slučajevima, detetu je potrebno praćenje. Roditelji dobijaju podršku i savete od logopeda, kako podsticati dete u razvoju govora. Ukoliko je kašnjenje značajno sprovodi se tretman i to na osnovu ispoljenih siomptoma. Tretmani su prilagođeni govorno-jezičkom razvoju na jeziku koji se tretira u tom trenutku. Ukoliko dete kasni u razvoju na samo jednom jeziku, ovo nije znak da dete ima teškoće usvajanja jezika. Ovo je znak da dete nije dovoljno dugo slušalo i usvajalo taj jezik. Kašnjenje u govorno-jezičkom razvoju na oba jezika ukazuje na problem koji zahteva pomoć logopeda.
Da li podržati samo jedan jezik ili ne?
Ukoliko dete paralelno razvija dva jezika, svaki od ta dva jezika uticaće pozitivno na njegov socio-emocionalni razvoj. Opredeljenjem ka jeziku koje će dete koristi u toku školovanje može značiti gubitak u drugim sferama razvoja (emocionalni razvoj, identitet, socijalizacija u porodici). Savet da se sa detetom radi samo na maternjem jeziku usporiće razvoj na onom jeziku koji omogućava detetu socijalizaciju u široj socijalnoj sredini. Osim toga, izbacivanje jednog od jezika iz upotreba ne možete garantovati brži napredak u drugom jeziku. Naprotiv, napredak u jednom jeziku podstiče razvoj i u drugom jeziku.
Razvoj jezika se ne odvija tako što dete biva izloženo jednom jeziku češće. Razvoj jezika je proces koji zahteva vreme i sazrevanje deteta. Uticaj okoline se zasniva na kvalitetnom podsticaju – na jednom ili na više jezika.
Govorno-jezički razvoj je u osnovi univerzalan. Zasniva se na predveštinama razvoja govora, kognitivnim i motoričkim sposobnostima. Razvoj jezika dvojezične dece prati iste norme govorno-jezičkog razvoja kao i kod jednojezične. Započinje razvojem razumevanja jednostavnih reči, naloga i jezičkih struktura i ispoljava se dalje do složene produkcije rečenice.
Poznavajući univerzalne kriterijume za govorno-jezički razvoj, podržavamo razvoj predveština govorno-jezičkog razvoja. Zatim, na osnovu stečenih osnova razvijamo jedinstvene sisteme svakog jezika.
Dvojezično okruženje i prednosti
Dvojezični razvoj nosi neke prednosti u odnosu na razvoj samo jednog jezika u ranom detinjstvu. Stručnjaci govore o prednosti u kognitivnom razvoju – pažnji, kontroli misaonih procesa i rešavanje problema i zadržavanje na zadatku. Zatim neke studije govore o većoj kreativnosti i boljim opštim komunikativnim sposobnostima odraslih koji su odrastali u dvojezičnom okruženju. Dvojezičnost omogućava veću toleranciju prema različitim kulturama, lakše snalaženje u svetu i bolje prilike za zapošljenje i napredovanje.
Odluka da podržite dete u dvojezičnom razvoju nosi mnogobrojne benefite za dete. Ovi benefiti ostaju isti i kod dece koja kasne u razvoju. Za sveobuhvatniju i bolju podršku detetu, u slučaju kašnjenja potražite pomoć logopeda na jednom ili na oba jezika
