Deca sa oštećenjem sluha mogu se roditi gluva ili kasnije izgubiti sluh. Razvoj govora kod dece sa oštećenjem sluha zavisi od toga. Ali i od stepena i vrste oštećenja sluha. Kako se može pomoći deci sa oštećenim sluhom da savladaju govor?
Mogu li deca sa oštećenjem sluha da razviju govor?
Naravno da mogu, ali kada govorimo o govoru, zapravo govorimo o komunikaciji koja se podstiče da bude dvosmerna.
Važno je što ranije otkriti oštećenje sluha
Najvažniji faktori jezičkog razvoja gluve dece su: vreme dijagnostike oštećenja sluha, vreme početka tretmana i nivo opšteg intelektualnog funkcionisanja. Takođe, ulogu ima i plastičnost dečijeg mozga i bazičnih kognitivnih sposobnosti. Deca kod kojih je oštećenje sluha dijagnostikovano pre šestog meseca života pokazuju razvijenije jezičke sposobnosti od dece kod kojih je ono dijagnostikovano kasnije bez obzira na stepen oštećenja, socioekonomski status porodice i primenjeni metod tretmana.
Kako se može pomoći deci sa oštećenim sluhom da savladaju govor
Oštećenje sluha uzrokuje značajno kašnjenje u jezičkom razvoju dece i zahvata sve modalitete: razumevanje, produkciju, čitanje i pisanje. Kako bi se pomoglo deci oštećenog sluha neophodno je na što ranijem uzrastu sprovoditi intenzivan individualni tretman koji uključuje interdisciplinarni koordinisani rad stručnjaka iz više oblasti.
Dete sa oštećenjem sluha i komunikacija
Komunikacija obuhvata aktivnost centralnog nervnog sistema, izvršnih govornih organa i čula. Čula primaoca poruke moraju biti očuvana, a sagovornici se moraju razumeti. Kako je čulo sluha važno u prijemu i prenošenju govora, kod dece sa oštećenim sluhom šta možemo očekivati? U zavisnosti od stepena, vremena nastanka i vrste oštećenja sluha, smetnje u prijemu i prenošenju govora. Odnosno, govor koji je veoma nerazumljiv okolini.
Šta je važno za razvoj govora?
- Vreme kada je došlo do oštećenja sluha.
- Stepen oštećenja.
- Vrsta oštećenja sluha.
- Početak nošenja slušnih aparata-kohlearnig implanta.
- Vreme početka tretmana i nivo opšteg intelektualnom funkcionisanja.
Formiranje pojmovnog znanja, artikulacije, sematičkih i sintaksičkih aspekta jezika direktno je uslovljeno kvalitetom i kvantitetom informacija koje dete dobija auditivnim putem.
Urođeno oštećenje sluha i stečeno oštećenje sluha
Deca sa urođenim i stečenim oštećenjem sluha su dve različite populacije. Prelingvalna oštećenja sluha, tj. deca rođena gluva nemaju predstavu o zvuku i govoru, jer ne mogu da formiraju slušno znanje. Njihova glavna čulna recepcija govora je vizuelni kanal, koji ima ograničen domet kada je u pitanju prijem govora i njegovo usvajanje.
Ako dođe do gubitka sluha nakon razvoja govora, on traje neko vreme. Ali usled slabljenja auditivne kontrole, pogoršava se i postaje sve nerazgovetniji. Kod takve dece indikovano je amplifikovati slušni aparat. Deca sa stečenim oštećenjima sluha, zadržavaju u sećanju slike govornih zvukova. Zato je svaki mesec tokom kog je dete imalo sluh važan za razvoj govora.
Govor dece sa oštećenjem sluha
U periodu razvoja govora gluva i nagluva deca nisu bila u potpunosti ili delimično sposobna da putem sluha stvore fond slušnih slika. Predstave akustičnih simbola objekata iz svog okruženja su nepotpune ili uopšte nisu stvorene. Govorni izraz takve dece ili nije razvijen ili je delimično razvijen i praćen nizom nedostataka. Ono što se može primetiti kod gluve dece jeste da postoje problemi sa intonacijom. To se manifestuje monotonim glasom.
Stepen oštećenja sluha, vreme nastanka, vrsta oštećenja sluha i društveni uticaji različiti su za svako pojedinačno dete. Za očekivati je da će govorno-jezički poremećaji biti različiti kod različite dece.
- Blago nagluva deca imaju slične poteškoće u artikulaciji kao i čujuća deca. Ali u nekim elementima govora zaostaju dve do tri godine.
- Gluva deca najčešće pogrešno izgovaraju frikative i afrikate (S, Z, C, Š, Ž, Č, Ć, J, Đ, Dž). A iz grupe sonanata Nj, Lj i R. Većina ovih glasova predstavlja poteškoće za gluvu decu u artikulaciji iz tzv. spektra šuma koji se nalaze u višem frekventnom opsegu. Za njihov izgovor su potrebni sinhronizovani pokreti jezika i drugih govornih organa.
- U govoru dece koja imaju teži stepen oštećenja sluha možemo uočiti sve vrste tipičnih distorzija koje su karakteristične i za decu bez oštećenja sluha. Kod dece oštećenog sluha javlja se delimično ili potpuno utišavanje glasova. Nestandardno trajanje glasova, smanjena ili povećana eksplozivnost glasova. U govoru često primećujemo nestandardno trajanje nekih zvukova. Oni se produžavaju ili skraćuju, a govor postaje nejasan i nerazumljiv. Njihov problem je razlikovanje zvučnih i bezvučnih suglasnika, a često zamenjuju plozive bezvučnim i sl. Primeri ploziva su glasovi p, t, k, b, d, g.
- U govoru dece oštećenog sluha najčešće su obezvučeni frikativi (Z, Ž), afrikati (Đ, Dž), plozivi (B, G, D), a kod prelingvalnih oštećenja sonanti (V, R).
- Važno je naglasiti da deca sa oštećenim sluhom otežano izgovaraju samoglasnike, a suglasnike artikulišu razumljivije od samoglasnika.
