Govorno jezički razvoj dece ne teče uvek prema razvojnim normama. Deca koja pokazuju zaostajanje u ranom jezičkom razvoju zapravo prate tok razvoja govora, ali je tempo usporen?
Govorno jezički razvoj dece
Razumevanje reči se razvija pre i brže od njihove upotrebe. Pre izgovora reči dete zna i razume određen broj reči koje će tek kasnije koristiti. Takođe je veoma bitno prisustvo neverbalne komunikacije kod deteta i zainteresovanost za okolinu. Ali i pokušaji verbalne produkcije u obliku slogovnog izražavanja kao načina komunikacije sa okolinom.
Prema razvojnim normama, prva reč sa značenjem pojavljuje se između 9. i 13. meseca života deteta. Oko 18. meseca života većina dece koristi oko 50 reči sa značenjem. Dok se prvi dvočlani iskazi pojavljuju između 20. i 24. meseca dečijeg života.
Postoji grupa dece koja tokom razvoja pokazuju kašnjanje u razvoju govora i jezika, dok su ostale razvojne oblasti pravilno razvijene. I to kognitivni razvoj, motorički razvoj, uredan sluh i slušna obrada, poznata je u engleskoj literaturi kao „late talker’s.
5 najčešćih pitanja roditelja i razvoj govora
Ovo su najčešća pitanja roditelja o govorno jezičkom kašnjenju dece.
Zašto neka deca kasne u razvoju govora i jezika?
Brojne studije nisu uspele da pronađu odgovor na ovo pitanje. A velika količina aktuelnih istraživanja usmerena je na ulogu genetike.
Hoće li deca koja kasne u govoru stići svoje vršnjake?
Istraživanja pokazuju da veliki broj dece koja pokazuju zaostajanje u ranom govorno-jezičkom razvoju zaista sustiže svoje vršnjake do treće godine. Engleski izraz „late bloomers” koristi se za decu koja kasne u govorno-jezičkom razvoju, ali uspevaju da stignu svoje vršnjake u ranom predškolskom ili kasnijem predškolskom uzrastu. Prema istraživanjima, 30-40% dece koja spadaju u grupu kasnih govornika pokazuje odstupanja od pravilnog govorno-jezičkog razvoja i posle treće godine.
Možemo li predvideti da li će dete stići vršnjake? Ili će i posle treće godine života pokazivati zaostajanje u govorno-jezičkom razvoju?
Trenutno ne postoje pouzdani pokazatelji pomoću kojih bismo mogli da predvidimo da li će dete stići svoje vršnjake kada je u pitanju govorno-jezički razvoj. Upravo ovo pitanje predstavlja veliki izazov za naučnike. Istraživanja ukazuju na neke pokazatelje koji mogu ukazivati na to da će dete pokazivati odstupanja u jezičkom razvoju i posle treće godine života. Rizik od kašnjenja je veći kod dečaka i/ili onih koji imaju pozitivnu porodičnu istoriju kašnjenja u jezičko-govornom razvoju. Tako i prisustvo nekih perinatalnih faktora koji mogu biti rizični za kašnjenje u govorno-jezičkom razvoju. Mnoge studije prijavljuju kašnjenje u fazi brbljanja i smanjenu učestalost i složenost brbljanja, upotrebu gestova, upotrebu pojednostavljenih slogovnih struktura, ograničenu/smanjenu imitaciju reči, odsustvo simboličke igre, smanjenu interakciju sa vršnjacima, smanjen domet rečnika u kome često dominiraju imenice.
Koje su karakteristike kasnog govorno-jezičkog razvoja kod dece koja sustižu svoje vršnjake u jezičkom razvoju?
Istraživanja pokazuju da deca koja su u ranom uzrastu pokazala zaostajanje u govorno-jezičkom razvoju i dalje pokazuju nešto niže rezultate na jezičkim testovima u školskom uzrastu u odnosu na decu sa redovnim ranim jezičkim razvojem. Obično imaju slabije razvijen rečnik, slabije razvijenu ranu pismenost i često su prisutne poteškoće sa čitanjem i pisanjem. Zbog ove činjenice je važno kontinuirano logopedsko praćenje dece koja su pokazala zaostajanje u ranom govorno-jezičkom razvoju. I to ne samo one dece koja i posle treće godine života pokazuju odstupanja od redovnog govorno-jezičkog razvoja.
Može li rana intervencija pomoći?
Rana intervencija se sastoji od niza aktivnosti. Usluga i podrške kreiranih u saradnji sa roditeljima, starateljima, logopedima i drugim stručnjacima koji su uključeni u praćenje razvoja deteta.
Postoji velika potreba za ranim uključivanjem dece u procese rehabilitacije. Jer na ovaj način podstičemo razvoj govorno-jezičkih veština. Tako i drugih veština vezanih za govorno-jezički razvoj. Podstičemo razvoj veština ranog opismenjavanja, izvršnih funkcija, socijalne veštine. Ukoliko roditelji primete da dete ne prati razvojne norme, potrebno je potražiti logopedsku pomoć.
