Kako deca rastu? Optimalni rast deteta je jedan od najpouzdanijih pokazatelja dobrog zdravstvenog stanja deteta, odgovarajuće ishrane i povoljnog psihoemocionalnog okruženja.
Kako deca rastu?
Rast je veoma složen proces koji se odvija pod uticajem brojnih genetskih činilaca i niza faktora iz okoline. Celokupni rast od rođenja do kraja adolescencije može se podeliti u tri faze koje se nadovezuju jedna na drugu, sa razičitim činiocima koji utičnu na brzinu rasta.
Rast i razvoj odojčeta
Rast je najbrži u prva tri meseca posle rođenja. Od rođenja do kraja prve godine brzina rasta i prirasta u težini se progresivno i veoma brzo smanjuje.
Ključni uticaj na brzinu rasta u ovom periodu imaju ishrana i genetski činioci (još uvek nedovoljno poznati). Pothranjenost ili gojaznost u ovoj fazi rasta imaju trajne negativne ili pozitivne efekte na rast u visinu.
S obzirom na činjenicu da na rastenje ploda pretežan uticaj imaju faktori okoline, telesna dužina deteta na rođenju često nije u skladu sa visinom roditelja. Zato se često događa da krupne bebe napreduju sporije, a sitnije brže. Novorođenčad sa potencijalom za visok rast, čije su majke sitne, u toku prvih šest meseci brže rastu (pomeraju se naviše na grafikonu rasta). Nasuprot tome, krupna novorođenčad sa nižim potencijalom za definitivnu visinu, u roku od 18 meseci pomeraju se naniže, zauzimajući svoju poziciju na grafikonu koju ne napuštaju do početka puberteta.
Rast posle treće godine
Posle treće godine do početka puberteta brzina rasta uglavnom je ujednačena i kod većine dece iznosi 5- 7,5cm godišnje, dok je prirast u telesnoj težini 2-3kg godišnje. Telesna visina zdrave dece trajno sledi određenu krivu („kanal rastenja“). Postoje blage sezonske varijacije u brzini rastenja: nešto sporiji rast u periodu jesen-zima, a nešto brži u periodu proleće-leto. Presudnu ulogu u održavanju normalnog rastenja do početka puberteta imaju hormoni: hormon rasta i tiroksin/hormon štitaste žlezde. Ishrana je i dalje važan činilac: poremećaji ishrane zbog bolesti (celijakija), gubitka apetita ili siromaštva mogu prouzrokovati zaostajanje u rastu.
Koje su normalne telesne proporcije?
Normalne telesne proporcije su različite u različitim uzrastima. Glava kod novorođenčeta čini ¼ njegove dužine, a kod odrasle osobe 1/8. Odnos između gornjeg segmenta (glava, vrat i trup) i donjeg (noge) kod novorođenčeta iznosi 1,7, u uzrastu od tri godine 1,3, u uzrastu od 10 godina 1. Kako rastu ekstremiteti raspon rukuse povećava; kod odraslih je za 1-3cm veći od telesne visine.
Uprkos saznanjima savremene nauke, postoje brojne praznine u poznavanju međusobnog uticaja genetskih, nutritivnih i endokrinih faktora. Još uvek nema objašnjenja za relativno velike razlike u visini zdrave dece istog uzrasta i pola, kao i odraslih osoba.
